Ewolucyjne koncepcje motywacji seksualnej – nurt etologiczny.

Podejście ewolucyjne zawiera dwa bliskie sobie nurty: nurt etologiczny i socjobiologiczny, wywodzące się od K. Darwina (Łukaszewski, 2000), i łączone jest między innymi z takimi badaczami jak K. Lorenz (Lorenz, 1975), N. Timbergen (Timbergen, 1976), i I. Eibl-Eibesfeldt (Eibl-Eibesfeldt, 1987). W ujęciu etologicznym motywacja jest rozumiana jako gotowość do wykonania pewnego utrwalonego wzorca zachowania na przykład seksualnego. W teorii tej podstawowymi pojęciami są: instynkt, utrwalony wzorzec zachowania i wrodzony mechanizm wyzwalający zachowanie. Instynkt to biologicznie ukształtowany stereotypowy wzorzec zachowania oraz znajdujący się w zapleczu zachowania mechanizm energetyczny. Wrodzony mechanizm wyzwalający to niewymagający uczenia się bodziec lub zespół bodźców, stanowiących konieczny i wystarczający warunek wystąpienia zachowania instynktownego. Istnieją różne klasy instynktów, na przykład rodzicielski, rozrodczy, migracji i tym podobne. Instynkty mają strukturę hierarchiczną, na przykład instynkt rozrodczy obejmuje instynkty niższego rzędu: budowanie gniazda, zaloty, opiekę nad młodymi. Aktywność sterowana instynktem zawiera trzy odrębne etapy:
1. etap narastania instynktu,
2. etap apetytywny, związany z niespecyficznym i specyficznym pobudzeniem organizmu,
3. etap konsumacyjny, czyli zachowania spełniające, kończący się rozładowaniem instynktu.

Sam instynkt nie wystarcza do uruchomienia zachowania ukierunkowanego. Decydujące znaczenie mają wrodzone mechanizmy wyzwalające i bodźce wyzwalające. Bodźcami wyzwalającymi mogą być kształt, barwa, zapach, kierunek ruchu, i tak dalej. Połączenie bodźców wyzwalających z instynktem wywołuje zachowania konsumacyjne i w efekcie rozładowujące pobudzenie organizmu. Jeśli działający instynkt jest bardzo silny, a brak jest bodźców wyzwalających, dochodzić może do aktywności jałowej, ukierunkowanej na rozładowanie instynktu, jednak bez etapu konsumacyjnego, na przykład ruchy kopulacyjne bez partnera, wzorce agresywnej mimiki czy gestykulacji, i tym podobne. K. Lorenz (1975) jest autorem zasady podwójnej kwantyfikacji, która głosi, że uruchomienie zachowania jest interakcyjnym efektem działania dwóch czynników: siły działającego popędu i siły bodźca wyzwalającego. Przy bardzo silnym popędzie do uruchomienia zachowania wystarczy słaby bodziec wyzwalający, przy bardzo słabym popędzie niezbędny jest silny bodziec wyzwalający.

Nadal trwa dyskusja, na ile opisany model opisuje zachowania głównie zwierząt, a na ile można go zastosować do ludzi, ale wydaje się, iż pewne elementy takiego podejścia można odnaleść w wielu zachowaniach seksualnych ludzkich, i nie należy odrzucać podejścia ewolucyjnego w motywacji seksualnej, ponieważ codzienna praktyka kliniczna pozwala potwierdzić, iż przynajmniej niektóre elementy gry seksualnej, doboru partnerów, a także rodzaj i formy zachowań seksualnych, dają się sprawnie opisywać uwzględniając nurt ewolucyjny etologiczny.

Dariusz Skowroński © wszelkie prawa zastrzeżone
Zgodnie z prawami własności intelektualnej autor udziela zgody na cytowanie w celach edukacyjnych pod warunkiem pełnej adnotacji o źródle. Natomiast kopiowanie wypowiedzi, w tym przesyłanie całości lub jej fragmentów dalej i rozpowszechnianie w formie papierowej lub elektronicznej, bez wcześniejszej zgody autora zabronione