Zapraszam do przeczytania tekstu, będącego fragmentem szerszego opracowania akademickiego.
Najpełniejszy obraz procesów motywacyjnych w psychologii humanistycznej przedstawia teoria motywacji A. Maslowa (Maslow, 1990). Teoria ta zakłada istnienie dwóch mechanizmów motywacyjnych, związanych z potrzebami niedoboru i potrzebami wzrostu, określanymi także metapotrzebami.
Potrzeby pierwszego rzędu ułożone są hierarchicznie, od podstawowych potrzeb fizjologicznych, których zaspokojenie jest konieczne do funkcjonowania organizmu. Według A. Maslowa potrzeba seksualna jest potrzebą należącą do tego podstawowego piętra potrzeb fizjologicznych. Deprywacja potrzeb fizjologicznych koncentruje uwagę i działania organizmu na ich zaspokojeniu, co powoduje, że zaspokajanie innych potrzeb jest odsuwane na dalszy plan, ponieważ mają one wtedy niewielkie znaczenie lub nie maja żadnego. Jeśli jednak potrzeby fizjologiczne są regularnie zaspokajane, przestają wówczas doraźnie kontrolować ludzkie zachowanie. Zaspokojenie potrzeb fizjologicznych uruchamia nowe potrzeby, które określane są jako potrzeby bezpieczeństwa. Źródłem deprywacji tych potrzeb jest brak stabilności w otoczeniu, chaos, bodźce zagrażające utrzymaniu równowagi psychicznej, co związane może być z deficytami ekonomicznymi, konfliktami społecznymi i tak dalej.
Kolejnym piętrem są potrzeby miłości i przynależności. Deficyt uczuć, poczucie uprzedmiotowienia, stan alienacji, samotność są objawami deprywacji tych potrzeb. Deprywacja potrzeby miłości uruchamia poszukiwanie sytuacji i ludzi zapewniających zaspokojenie tej potrzeby albo uruchamia działania modyfikujące otoczenie społeczne w taki sposób, by osiągnąć miłość i poczucie przynależności. Zaspokojenie trzech wyżej opisanych grup potrzeb umożliwia koncentrację na potrzebie szacunku. Deprywacja tej potrzeby ma miejsce w sytuacji niskiej oceny ze strony otoczenia społecznego, niskiej pozycji społecznej, braku sukcesów i osiągnięć, braku kompetencji, braku prestiżu i tym podobne. Potrzeba szacunku musi być przy najmniej częściowo zaspokojona, aby uruchomić poziom metapotrzeb. Potrzeby wzrostu przybierają różne formy i są w dużej mierze kształtowane indywidualnie. Dużą rolę w tej grupie przypisuje się potrzebom poznawczym, potrzebie rozumienia świata, zdobywania wiedzy. Potrzeby samourzeczywistnienia są najwyższym piętrem w hierarchicznej strukturze i polegają na spontanicznej ekspresji samego siebie i osiągania człowieczeństwa.
Humanistyczne koncepcja motywacji wprowadza ważne rozróżnienie między motywacją opartą na konieczności, związaną z „muszę” oraz motywacją opartą na wyborze, związaną z „chcę”. Poza tym poszczególne kategorie potrzeb stanowią całe wiązki, a nie jest to lista pojedynczych potrzeb, co daje efekt polegający na tym, że każda osoba może z tej wiązki wykorzystywać inne źródła i rodzaje zaspokajania danych potrzeb. Na przykład coś innego może każdemu człowiekowi dawać zapewnienie potrzeby miłości, albo bezpieczeństwa, ponieważ inna potrzeba z tej wiązki jest aktywizowana. Kolejnym elementem tej koncepcji jest fakt, iż wszystkie potrzeby domagają się zaspokajania, ale im niższy poziom, tym bardziej jest on doskwierający w sytuacji deprywacji. Podsumowując można określić procesy motywacyjne jako hierarchiczny system stopniowego zaspokajania potrzeb, od potrzeb zaspokajających przetrwanie, przez potrzeby zapewniające adaptację społeczną i socjalizację, do tych potrzeb, które zapewniają rozwój.
Podsumowując, psychologia humanistyczna rozwija mechanizm motywacyjny odwołujący się do potrzeb ułożonych hierarchicznie, z których najważniejsza i najbardziej ludzka jest potrzeba samorealizacji, to jest spełniania swoich możliwości. Zaspokojenie potrzeb niższego rzędu, staje się warunkiem aktywizacji potrzeb wyższego rzędu.
Dariusz Skowroński © wszelkie prawa zastrzeżone
Zgodnie z prawami własności intelektualnej autor udziela zgody na cytowanie w celach edukacyjnych pod warunkiem pełnej adnotacji o źródle. Natomiast kopiowanie wypowiedzi, w tym przesyłanie całości lub jej fragmentów dalej i rozpowszechnianie w formie papierowej lub elektronicznej, bez wcześniejszej zgody autora zabronione